(สัมภาษณ์พิเศษ) เลขาธิการอาเซียน: ประชาคมอาเซียนกับความล้าหลังของสังคมไทย และ ‘ดวงตาเห็นธรรม’ แนวทางแก้ไฟใต้

ดร.สุรินทร์: เพราะว่าการศึกษาเป็นปัจจัยหลักที่จะเตรียมความพร้อมของประชากร พัฒนาประชากรให้มีความสามารถไปแข่งขันกับชุมชนทุกชุมชน พูดง่ายๆว่าเวทีและกรอบของอาเซียนนั้นเปิดกว้างแต่ต้องมีการแข่งขัน การปรับตัว ปรับบางอย่างเพื่อที่จะ ต่อไปนี้อาเซียนจะเปิดตลาดเองผลิตที่ไหนขายได้สิบตลาด ซึ่งจะขายได้หรือไม่ได้มันขึ้นอยู่กับคุณภาพ ความสามารถในการแข่งขันเทคโนโลยีในการผลิต ต้นทุนในการผลิต ชุมชนกลุ่มใดก็ตามแต่ที่ไม่พร้อมจะเข้าไปแข่งขันก็ต้องถูกทอดทิ้ง ไม่ใช่ถูกทอดทิ้งเพราะไม่มีใครเอาใจใส่ แต่ถูกคนอื่นเค้าล้ำหน้า ถ้าหากล้ำหน้ากันมากเกินไป มีช่องว่างมากเกินไป ระหว่างรวยกับจนเนื่องจากความไม่พร้อม ไม่สามารถในการแข่งขัน เราสามารถจินตนาการได้เลยว่ามีปัญหาแน่ เพราะว่าความเหลื่อมล้ำในสังคมฝ่ายรวยก็รวยเต็มที่ ฝ่ายจนก็ไม่มีอะไรจะกินเพราะว่าไม่พร้อม ไม่มีความสามารถที่แข่งขัน ไม่สามารถที่จะมีปฏิสัมพันธ์ ทำได้อย่างเดียวคือขายแรงงาน คนอื่นเค้ามีเทคโนโลยี มีความรู้ในการจัดการ มีความสามารถที่จะเอานวัตกรรมใหม่ๆมาใช้ในกระบวนการผลิต ก็สู้เค้าไม่ได้ พอสู้เค้าไม่ได้ก็รู้สึกว่าถูกทอดทิ้ง ถูกละเลย สังคมไม่เป็นธรรม ประชาคมไม่ให้ความสนใจ แน่นอนว่าจะต้องมีความขัดแย้ง และท้ายที่สุดต้องมีความรุนแรง

ดร.สุรินทร์: เพราะเป็นประชาคมที่พร้อมน้อยที่สุด และมีโอกาสที่จะมีปัญหามากที่สุด

ดร.สุรินทร์: ใช่ ทางใต้ฟิลิปปินส์ และทางใต้ของไทยมีปัญหา ทางเหนือมาเลเซียมีปัญหาไหม อาเจ๊ะห์ล่ะ คือถ้าแปลกแยกก้าวไม่ทัน ตามไม่ทัน อย่างที่ว่ามันจะถูกก้าวล้ำ ถูก Buy pass (ก้าวข้าม) แล้วจะเกิดปัญหา

ดร.สุรินทร์: ความพร้อมในเรื่องที่จะเปิดกว้างโอกาสในการศึกษา ไม่จำกัดโดยปอเนาะ เราเรียนรู้จากแหล่งเรียนรู้อื่นๆ สถาบันอื่น งานค้นคว้าวิจัย วิทยาศาสตร์ วิทยาการ เทคโนโลยี ภาษาอังกฤษ คอมพิวเตอร์ คณิตศาสตร์ ซึ่งสิ่งเหล่านี้สถาบันปอเนาะยังถือว่าอ่อนด้านความพร้อมในด้านวิชาการ อย่างน้อยก็ต้องเริ่มโดยการเปลี่ยนอุสตาซ  เปลี่ยนในความหมายที่ว่าคือความพร้อมที่จะเปิดกว้าง และก็เข้าใจว่าชีวิตในอนาคตต้องมีการแข่งขันในภูมิภาค ประชาคมโลก ถ้าไม่มีสิ่งเหล่านี้เป็นเครื่องมือที่จะไปแข่งขันทางวิทยาศาสตร์ วิทยาการ เทคโนโลยี ภาษาก็ยาก

ดร.สุรินทร์: ถ้าพูดเรื่องภาษาอังกฤษประเทศไทยอ่อนสุด ไม่เฉพาะในสี่จังหวัดภาคใต้แต่ทั้งประเทศ ผมคิดว่ามันเป็นประเด็นที่คิดอย่างจริงจัง เป็นวาระแห่งชาติที่สำคัญยิ่ง เพราะเราไม่สามารถแข่งขันกับคนอื่นได้ เพราะเราไม่สามารถที่จะไปสื่อสารกับเค้าในการที่จะได้มาซึ่งแหล่งข้อมูล ในการที่จะค้นคว้าวิจัยต่อ ผลิต ปรับปรุงเปลี่ยนแปลงนวัตกรรมใหม่ๆในธุรกิจ แม้แต่ในเรื่องของเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (Creative Economy) จะเอาอะไรมาใส่เข้าไปในสิ่งที่เราผลิต สิ่งที่เราจินตนาการ สิ่งที่เราเขียนประดิดประดอยขึ้นมา ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของภาพยนตร์ ศิลปะ หรือแม้แต่การปรับปรุงเปลี่ยนแปลงกระบวนการผลิต สิ่งเหล่านี้คือสิ่งซึ่ง Creative Economy คือ Economy ที่ต้องการความรู้ แหล่งความรู้ถ้าต้องจำกัดเฉพาะภาษาไทย แต่ว่าคนอื่นเค้าสามารถที่จะได้แหล่งความรู้จากทั่วโลก ผ่านภาษาต่างประเทศ เราไม่สามารถที่จะไปแข่งขันเอาความรู้เหล่านั้นมาใช้พัฒนา สู้เค้าไม่ได้ ซึ่งควรเป็นวาระที่สำคัญแห่งชาติ

ดร.สุรินทร์: บางประเทศเช่นอินโดฯ มาเลย์ แต่สิงคโปร์เค้าก็ทำได้ดี เพราะรัฐบาลเค้าสนใจและเป็นกลุ่มที่เปิดกว้าง เข้าใจและตระหนักดีว่าต้องแข่งขันกับคนอื่นเค้า อย่างสิงคโปร์เป็นสังคมเปิด ไม่เฉพาะต้องแข่งขันกับคนสิงคโปร์แต่คนทั่วโลกที่จะเข้ามาตั้งถิ่นฐาน ลงทุนทำธุรกิจกับสิงคโปร์ได้ คนมลายูมุสลิม อาหรับมุสลิม หรืออินเดีย ปากีฯมุสลิมที่อยู่ในสิงคโปร์จะต้องปรับตัวเพื่อแข่งขันกับคนอื่นๆอย่างจริงจัง ประเทศไทยก็เหมือนกัน ในฟิลิปปินส์กับไทยจะล้าหลังกว่าคนอื่นเค้า ในอินโดนีเซียก็กำลังตระหนักในเรื่องนี้

ดร.สุรินทร์: ส่วนใหญ่เรื่องความขัดแย้งภายในมอบให้เป็นเรื่องภายใน เรายังไม่ใช่ Union ยังไม่ใช่สหพันธ์ ไม่มีกฎหมู่อาเซียน แล้วก็ไม่มีสภาอาเซียน รัฐบาลอาเซียน มีแต่ประเทศสมาชิก สิบรัฐบาล สิบประเทศ จะเข้ามาก้าวก่ายมากนักก็หาว่ามาแทรกแซง สิ่งที่ทำได้คือกำหนดนโยบายให้กำลังใจกัน ช่วยเหลือเกื้อกูลกันและกัน เช่นนายกรัฐมนตรีมาเลเซียมาเยือนไทย ลงไปเยือน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ลงไปรับฟังปัญหาพร้อมที่จะร่วมกันแก้ไขปัญหาเรื่องการศึกษา การว่างงาน เรื่องการลงทุน เรื่องส่งเสริมการท่องเที่ยวระหว่างกัน อันนี้จะทำให้อาเซียนเข้ามามีบทบาทโดยตรงเป็นเรื่องภายในไม่ได้ คอยให้กำลัง ประสานเป็นช่องทางได้พยายามทำในหลายๆเรื่อง

อันที่สองเรื่องเศรษฐกิจ ให้ประชาคมอาเซียนเป็นเขตเศรษฐกิจเดียวกัน ลงทุนครั้งเดียวได้สิบประเทศ เรื่องภาษี ลดการกีดกันที่ไม่ใช่ภาษี ลดความเหลื่อมล้ำ ให้มีการแข่งขันกัน ยืนอยู่บนโลกของการแข่งขัน อาเซียนมีผลผลิตรวมหนึ่งจุดล้านล้านบาท อาเซียนมีสิบประเทศค้ากับโลกหนึ่งจุดเจ็ดล้านดอลลาร์ ค้ากับโลกมากกว่าที่เราผลิต จีดีพีของเรา ในหนึ่งจุดเจ็ดล้านล้านนั้นเราค้าขายกันเองแค่ 23% เรายังเป็นตลาดที่เรียกได้ว่ามีการบูรณาการอย่างจำกัด 25% ในการค้าระหว่างกันถือว่ายังต่ำแต่ก็ดีขึ้นเรื่อยๆ ส่งเสริมให้มีการลงทุนระหว่างกันมากยิ่งขึ้น SMEไทยลงทุนในสิงคโปร์ มาเลเซียก็ลงทุนในสิงคโปร์และอินโดนีเซียมากขึ้น มันจะทำให้ความสัมพันธ์ ความเชื่อมโยงด้านเศรษฐกิจเป็นไป ต่อไปหวังว่าการเคลื่อนย้ายประชากร ผู้ประกอบอาชีพ ด้านการแพทย์สามารถเคลื่อนย้ายไปในตั้งถิ่นฐานในประเทศอื่นๆได้ โลกคัดเลือก แพทย์ พยาบาล วิศวกร สถาปนิกสามารถที่จะเดินทางระหว่างประเทศในเขตการค้าเสรีอาเซียนได้ แต่ก็ต้องมีคุณภาพ นี่เป็นสิ่งท้าทายที่สถาบันการศึกษาจะเตรียมบุคลากรให้มีคุณภาพ เรื่องภาษาอังกฤษก็มีส่วน ถ้าพูดไม่ได้ก็ไม่ต้องไปอื่น

ผมเป็นกรรมาธิการร่วมปรองดองแห่งชาติกับคุณอานันท์ ปันยารชุน ท่านบอกว่าไม่ใช่เราไปดึงเขาเข้ามา เราต้องเข้าใจว่าคนส่วนใหญ่ตรงนั้นอยู่ตรงนี้ก่อนคนในลุ่มน้ำเจ้าพระยาสามสี่ร้อยปี มีคนอยู่ 59 คนในกรรมาธิการชุดนั้น คุณอานันท์ถามว่าพ่อผมเป็นมอญ แม่ผมเป็นเจ๊ก มีใครใน 59 คนเป็นไทยแท้ร้อยเปอร์เซ็นต์ ไม่มีใครกล้ายกมือ คุณอานันท์ก็ตอบไปว่าที่ปัตตานี ยะลา นราธิวาสเขาอยู่ด้วยกัน กอดคอกันด้วยความเข้าใจ เพราะฉะนั้นเราคนไทยไม่ควรจะไปบอกเขาว่าวิถีชีวิตเขาต้องเป็นอย่างไร

ดร.สุรินทร์: soul searching ต้องกลับมาดูภายในจิตใจจิตวิญญาณ อะไรคือข้อกำหนด อะไรคือการที่จะไปให้คำนิยามว่าใครเป็นใคร อันนี้คือรากเหง้าของปัญหา คืออวิชชา ควรให้โอกาสให้พื้นที่ เพราะฉะนั้นสถาบันปอเนาะเป็นสถาบันหนึ่งที่สร้างความรู้สึกที่เป็นเอกลักษณ์ อัตลักษณ์ จะสร้างไปในทิศทางใดขึ้นอยู่กับสังคม บริบทเศรษฐกิจ การเมืองว่ามันกำหนดอย่างไร ถ้าบริบทเศรษฐกิจ สังคมและการเมืองไม่เสมอภาค ไม่เท่าเทียมไม่เป็นธรรม คุณสุรยุทธ์ขึ้นมาบริหารงานปีกว่าๆ ปัญหาที่เป็นรากเหง้าของความไม่เป็นธรรม ผมคิดว่านั่นคือดวงตาเห็นธรรม.