“Your nightmares follow you like a shadow, forever. ” ― Aleksandar Hemon,
บอสเนีย เฮอร์เซโกวีน่าเป็นประเทศที่เดินทางเข้าถึงยาก อาจจะด้วยเงื่อนไขของความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่ไทยไม่ได้ไปปลูกสัมพันธ์กับบอสเนียฯไว้ ทำให้การเดินทางเข้าบอสเนียฯของผมจึงต้องขอวีซ่าและในชีวิตนี้ไม่มีที่ไหนอีกแล้วที่ผมจะใช้เวลาในการรอวีซ่าเป็นแรมเดือนเท่ากับการขอวีซ่าเข้าประเทศบอสเนีย
ประเทศเล็กๆอย่างบอสเนียฯเคยผ่านประสบการณ์การฆ่าล้างเผ่าพันธ์ในช่วงเวลาระหว่างปี 1992-1995 สงครามครั้งนั้นยุติลงเมื่อ NATO เข้าไปบีบคั้นให้คู่ขัดแย้งยุติการห้ำหั่น หลังจากนั้นมหาอำนาจของการเมืองโลกอย่างสหรัฐอเมริกาก็เชิญทั้งสองฝ่ายมาพูดคุยกันที่ฐานทัพอากาศที่เมืองเดย์ตัน รัฐโอไฮโอ อันเป็นที่มาของสนธิสัญญาระหว่างสันติภาพที่เรียกกันว่า สนธิสัญญาเดย์ตัน กาลเวลาผ่านไปยี่สิบปีหลายฝ่ายอ้างว่าการยุติฆ่าล้างเผ่าพันธ์ที่เกิดขึ้นนั้นถือเป็นความสำเร็จอย่างยิ่งยวด ขณะที่อีกหลายฝ่ายกลับมองว่าการแทรกแซงของ NATO นั้น เป็นเพียงการเปลี่ยนผ่านสงครามร้อนที่จับปืนมาไล่ฆ่ามาเป็นสงครามเย็นที่เพียงแค่หยุดการฆ่ากันไว้แต่ไม่ได้ไปหยุดเรื่องราวในใจ ที่ทำให้เกิดการฆ่ากันขึ้น
บอสเนียฯเป็นประสบการณ์ที่ดีสำหรับผมอย่างบอกไม่ถูก ประเทศที่มีภูมิทัศน์อันสวยงามมาก อาจจะเป็นประเทศเดียวก็ได้ที่ผมอยากกลับไปเที่ยวคนเดียว เงียบๆ นานๆ ค่อยๆกำซาบถึงรสชาติของการมีอยู่ในดินแดนที่เพิ่งผ่านการฆ่าล้างเผ่าพันธ์มาเพียงยี่สิบปี ประเทศที่แหลกสลายอย่างมิอาจพรรณาได้ ร่องรอยของกระสุนปืนและการทำลายล้างในช่วงสงครามยังคงปรากฎอยู่ทุกที่ ประเทศที่จะได้พบเจอกับหลุมฝังศพในทุกหนทุกแห่ง และประเทศที่มีความทรงจำอันรวดร้าวเป็นหมุดหมายของชีวิต
นอกจากเมืองสำคัญอย่าง ซาราเยโว โมสตาร์ และ เซเบรนิก้า ซึ่งคงมีโอกาสได้เขียนขยายความกันต่อไปในอนาคตแล้ว เมืองหนึ่งที่ผมและมิตรสหายได้เดินทางไปคือเมืองบันยาลูก้า อันเรียกได้ว่าเมืองหลวงของชาวเซิร์บในประเทศบอสเนียฯ ชาวเซิร์บและชาวบอสเนียมุสลิม นี่ไม่ถูกกันแต่ไหนแต่ไร และยิ่งในช่วงที่สงครามเมื่อยี่สิบปีที่แล้วปะทุขึ้น ชาวเซิร์บและบอสเนียมุสลิมคือคู่ขัดแย้งหลัก สงครามจบลงด้วยอิทธิพลการแทรกแซงจากมหาอำนาจอย่างอเมริกาและกลุ่มประเทศยุโรป แต่รอยร้าวของพวกเขาไม่เคยถูกสมาน และดูเหมือนสงครามเย็นได้ค่อยๆก่อตัวหลังจากที่สงครามร้อนได้ยุติลง สิ่งที่เห็นได้ชัดคือ การแยกหลักสูตรการเรียนการสอนอย่างชัดเจน การปฏิสัมพันธ์ระหว่างกันที่น้อย และแนวโน้มของความสุดโต่งๆระหว่างเยาวชนของแต่ละฝ่ายที่มีมากขึ้น บางทีสิ่งที่ทำให้ความร้อนแรงไม่ปะทุขึ้นหลังสงครามคงเป็นเพราะอิทธิพลของชาติตะวันตกโดยเฉพาะเงินทุนสนับสนุนในการพัฒนาประเทศ
เย็นวันหนึ่งในฤดูใบไม้ร่วงของปี 2014 รถบัสที่พวกเราโดยสารค่อยๆนำพาพวกเราเข้าสู่เขตเมืองบันยาลูก้า เมืองนี้ดูเงียบสงบมาก และทำให้ผมแปลกใจหลายเรื่อง โดยเฉพาะหลังจากเชคอินเข้าโรงแรมและเดินไปเที่ยวในตัวเมือง
เมืองบันยาลูก้าคงคล้ายๆหลายเมืองในยุโรปที่มีแม่น้ำไหลผ่านกลางเมือง การวางผังเมืองดูเป็นระเบียบเรียบร้อย ร่องรอยของนายพลติโต้อันโด่งดังแอบซ่อนอยู่ในหลายๆที่ หลายๆคนที่อาศัยอยู่ในเมืองนี้ี่ยังคงนึกถึงยุคทองอันเรืองรองของยูโกสลาเวียในวันที่บันยาลูก้าและบอสเนียตกอยู่ภายใต้การปกครอง
ผมเดินเล่นไปเรื่อยๆและเริ่มจับสังเกตเห็นได้ว่าผู้คนจะแอบมองมาที่ผมบ่อยๆ ประหนึ่งรู้สึกเหมือนถูกคุกคามแต่หลายความรู้สึกบอกว่าพวกเขาอยากรู้อยากเห็นมากกว่า และผมก็พบว่าทุกที่ๆผมไปผมจะถูกมองเสมอ จนผมได้เจอกับนักศึกษาท้องถิ่นที่พอจะพูดภาษาอังกฤษได้บ้าง พวกเขาเล่าให้ผมฟังว่า ไม่ใช่เรื่องที่แปลกใจนัก คนที่นี่แทบไม่เคยออกจากเมือง อย่าว่าแต่คนรูปร่างหน้าตาแบบผมเลย แม้แต่คนบอสเนียมุสลิม หรือ ชาวโครแอตในบอสเนีย พวกเขาอาจจะไม่เคยพบมาเลยก็ได้
แต่สิ่งที่ทำให้ผมงงที่สุดคือเรื่องที่เกิดกับเพื่อนของผมที่ไปด้วยกัน ผมและเพื่อนๆออกไปเดินเล่นในเมืองในยามตะวันพลบค่ำ เราเริ่มคุ้นเคยมากขึ้นที่ถูกมองจากผู้คนอยู่ตลอดเวลา จนเราเดินไปนั่งกันที่ร้านอาหารแห่งหนึ่ง ก็เริ่มมีกลุ่มวัยรุ่นผู้ชายท้องถิ่นสี่ห้าคนพยายามมาทักทายพูดคุยกับพวกเรา พวกเขาพยายามมาเทียวไล้เทียวขื่ออยู่ตลอดเวลาและโดยเฉพาะอย่างยิ่งกับเพื่อนสาวของพวกเราคนหนึ่ง ส่วนผมก็นั่งอยู่เงียบๆแอบสูบบุหรี่อยู่ด้านหลังพรรคพวก ผมเริ่มเห็นอาการของเพื่อนสาวชาวมะกันที่ไปด้วยเริ่มต่อล้อต่อเถียงกับวัยรุ่นในพื้นที่ และท่าทางในการถกเถียงนั้นก็ดูดุเดือดมากขึ้น ผมเชื่อเลยว่าสาวมะกันนี่โหดได้ใจเกือบทุกคนราวกับโคลนนิ่งวิญญาณของเอริน บร็อคโควิชกันมา เพื่อนๆพากันเดินออกจากร้านและเริ่มมองหาแท็กซี่ ผมไม่รอช้าขอติดรถกลับไปด้วย ผมถามพวกเขาว่าทำไมรีบกลับกัน พวกเขาไม่ตอบผมเลยสักคำ เลยต้องถามอีกหลายรอบเพราะดูท่าจะมีปัญหาอะไรสักอย่าง เพื่อนคนนึงเลยโพล่งมาว่า แหม่ก็ไอ้หนุ่มๆพวกนั้นมันวางแผนจะทำมิดีมิร้ายกับเพื่อนเราอะดิ่ จะอยู่ต่อเพื่ออะไร.......และวันของพวกเราก็จบลงเพื่อเตรียมเดินทางกันต่อไป.........
