สอนคิดแบบอิสลาม
รศ.ดร.วินัย ดะห์ลัน
ผู้ไม่เข้าใจอิสลามมักทึกทักเอาว่าอิสลามเป็นศาสนาที่สอนให้เชื่อมากกว่าสอนให้คิด ผู้ใดไม่เชื่อหรือไม่ฟังจะได้รับการลงโทษทัณฑ์ เชื่อกันเป็นตุเป็นตะอย่างนั้น ทว่านั่นเป็นความเห็นของผู้ที่ไม่เข้าใจอิสลามอย่างถ่องแท้ การเรียนรู้เพื่อเข้าใจแก่นแท้ของอิสลามจึงเป็นเรื่องสำคัญ ในบรรดา 6,236 อายะฮฺหรือวรรคในอัลกุรอาน มีอยู่มากมายที่กล่าวถึงคำว่าใคร่ครวญ พินิจพิจารณา คิดวิเคราะห์ นี่ต่างหากที่เป็นคำสอนตามหลักการของอิสลาม ที่กล่าวกันว่าอิสลามสอนให้เชื่อจึงไม่ถูกต้อง เพราะสิ่งที่ถูกต้องคืออิสลามสอนให้คิด หากคิดใคร่ครวญแล้วยังไม่เชื่อก็ไม่ใช่ปัญหา
“อัลลอฮฺจะทรงแจกแจงโองการทั้งหลายแก่พวกเจ้าเพื่อว่าพวกเจ้าจะได้ใคร่ครวญ” อัลบะเกาะเราะฮฺ 2:219
“และพวกเขาพินิจพิจารณากันในการสร้างบรรดาชั้นฟ้าและแผ่นดิน” อาละอิมรอน 3:191
“แน่นอนย่อมเป็นสัญญาณแก่กลุ่มชนผู้ตรึกตรอง” อันนะหฺลฺ 16:69
“พวกเขามิได้ใคร่ครวญในตัวเองของพวกเขาดอกหรือ” อัรรูม 30:8
อัลกุรอานทั้งสี่อายะฮฺหรือวรรคที่กล่าวถึงข้างต้นมีคำอยู่คำหนึ่งที่ใช้ร่วมกันคือ “ตะฟักกูร” (تَفَكَّرُ) มีความหมายว่า คิดใคร่ครวญ คิดวิเคราะห์ คิดลึกซึ้ง ไตร่ตรอง พินิจพิเคราะห์ การคิดเช่นนี้เองที่เป็นวัฒนธรรมในอิสลามที่สอนให้คิดด้วยเหตุผล มิใช่ฟังแล้วเชื่ออย่างขาดเหตุผล อิสลามสอนให้ฟังแล้วนำมาตรึกตรอง คิดทบทวน คิดวิเคราะห์ คิดใคร่ครวญอย่างลึกซึ้ง คิดอย่างชาญฉลาด ซึ่งแตกต่างจากคิดธรรมดา ซึ่งในภาษาอาหรับใช้คำว่า “อิฟติกัร” (افتكار) อันเป็นการคิดอย่างผิวเผินอย่างที่นิยมปฏิบัติกันทั่วไป
คำว่าตะฟักกูรมีปรากฏอยู่ในอัลกุรอาน 17 ครั้ง ได้แก่ อัลบะเกาะเราะฮฺ 2:219, 2:266, อาละอิมรอน 3:191, อัลอันอาม 6:50, อ้ลอะรอฟ 7:176, 7:184, ยูนุส 10:24, อัรเราะอฺดฺ 13:3, อันนะหฺลฺ 16:11, 16:44, 16:69, อัรรูม 30:8, 30:21, สะบะอฺ 34:46, อัซซุมัร 39:42, อัลญาซิยะฮฺ 45:13, อัลฮัชรฺ 59:21 ทั้ง 17 ครั้งนี้มีความหมายตรงกันโดยอัลลอฮฺ (ซ.บ.) ทรงกล่าวถึงปรากฏการณ์ต่างๆด้วยเหตุด้วยผลกล่าวถึงสิ่งต่างๆที่ส่วนใหญ่ปรากฏให้สัมผัสได้ในทางกายภาพทว่าทรงขอให้ไตร่ตรองและคิดวิเคราะห์มิให้เชื่อในทันที ในอัลกุรอานกล่าวย้ำถึงการใช้ปัญญาใคร่ครวญของมนุษย์ ซ้ำแล้วซ้ำเล่า นี่ต่างหากที่คือการสอนในอิสลาม
องไทยสู้ชาติอื่นไม่ได้คือระบบการสอนให้เชื่อ เด็กที่ผ่านระบบการศึกษาของไทยจึงมักประสบปัญหาไม่กล้าถามหรือถามไม่เป็นอันเป็นผลมาจากการขาดการฝึกให้คิดทำให้คิดไม่เป็น ไม่ถูกสอนให้วิเคราะห์ ขาดการสอนเชิงปฏิบัติ นี่เป็นเหตุผลที่ทำให้ผมและครอบครัวตลอดจนทีมงานเตรียมจัดตั้งโรงเรียนสอนคิด (Thinking school) เป็นการสอนให้คิดทั้งในระบบอิสลามที่ผสานกับระบบสากลอันจะทำให้เด็กไทยคิดเป็นถามเป็น
ภาพที่นำเสนอเป็นดีไซน์ของคุณอนันต์ ดะห์ลัน กับลูกชายทั้งสองของเขา
