มูฮาหมัดอัณวัร อิสมาแอล (หะยีเต๊ะ)
เมื่อภาพแห่งความรุนแรง เลือดแห่งการสูญเสีย น้ำตาแห่งความอาลัย ยังไหลรินออกจากดวงตาผู้เป็นมารดา บิดา พี่ น้องในจังหวัดชายแดนภาคใต้ กระทรวง ทบวง กรม หน่วยงานภาครัฐ มูลนิธิ สมาคม กลุ่ม ชมรม องค์กรเอกชน ยังคงต้องเดินหน้าทำงานวางแผน ปรับนโยบาย ปรับแผนกลยุทธ์ จัดประชุม อบรม ให้ความรู้ เวิร์คช็อป เพื่อดูแลสถานการณ์ หาทางยุติความรุนแรง เยียวยาผู้ที่ได้รับผลกระทบ สร้างความยุติธรรม และพูดคุยเจรจาด้วยกระบวนการสันติวิธี ยังคงต้องหาทางสร้างสันติภาพกันต่อไป
ด้วยกลยุทธ์การต่อสู้ของขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อเอกราชปาตานีเป็นไปในรูปแบบสงครามจรยุทธ์ หรือ สงครามกองโจร ฝ่ายความมั่นคงของรัฐไทยรับทราบกันดีในกลวิธีนี้ เห็นได้จากหลังเหตุการณ์ปล้นปืนเมื่อ 4 มกรา 47 และปฏิบัติการในหลายๆ ครั้งที่ผ่านมา การโจมตีนอกแบบเกิดขึ้นเมื่อหลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งเป็นสงครามขนาดใหญ่ และสร้างความเสียหายอย่างใหญ่หลวงให้กับมวลมนุษยชาติได้ยุติลง สภาวะความขัดแย้งรูปแบบใหม่ที่เกิดขึ้นมาทดแทน การทำสงครามด้วยกำลังทหารขนาดใหญ่ในรูปแบบเดิม ได้เปลี่ยนแปลงไปสู่การทำสงครามตัวแทน (Proxy War) โดยการใช้สงครามนอกแบบ (Unconventional Warfare) หรือ สงครามกองโจร (Guerrilla Warfare) เพื่อสร้างและโน้มน้าวประเทศอื่นๆ มาเป็นแนวร่วมในอุดมการณ์ทางการเมือง ซึ่งในขณะนั้นสามารถแบ่งออกเป็น 2 ค่ายใหญ่ ได้แก่ อุดมการณ์ประชาธิปไตย และ อุดมการณ์คอมมิวนิสต์[1]
เมื่อการสงครามในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้เป็นสงครามไร้รูปแบบ มาเป็นสงครามนอกแบบ หรือ สงครามกองโจร การต่อสู้ที่ไร้แบบอย่างมีแบบแผนของขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อเอกราชปาตานีได้ก่อความปั่นป่วนแก่ผู้นำระดับนโยบายของฝ่ายความมั่นคงแห่งรัฐไทยเจ้าผู้ปกครองเป็นอย่างมาก กระทั้งทำให้ผู้บัญชาการทหารบก ต้องออกมาแถลงตามสไตล์ดุดัน ต่อขบวนการฯว่าเป็นผู้ที่ก่อเหตุฆ่าไม่เลือก ไม่ได้มาใช้กองกำลังเป็นหมวด หมู่ แต่เขาใช้วิธีสุนัขลอบกัด ใช้ยุทธวิธีการก่อการร้ายแบบกองโจร วันนี้ผู้ก่อเหตุมีใครมาแสดงตัวรับผิดชอบหรือเปล่า มีแต่อีแอบ อีหมาลอบกัดอย่างเดียว[2]
แต่ถ้อยแถลงของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ผบ.ทบ. ดังกล่าว ไมได้เจาะจงในความหมายของขบวนการที่เคลื่อนไหวเพื่อเอกราชปาตานีเพียงอย่างเดียว ยังส่งสารที่ดุดันนี้ไปยังกลุ่มที่ค้าสิ่งที่ผิดกฎหมาย ยาเสพติด แรงงาน อาชญากรรม คนสองสัญชาติ การเมือง ส่วนตัว ไล่ที่ ซื้อที่ดิน ซึ่งก็เหมือนกับจังหวัดอื่นๆ แสดงว่าในเมืองไทยเต็มไปด้วยสุนัขที่ลอบกัดกันเองอยู่ทั่วประเทศ
กระนั้นเมื่อทฤษฎีของการโจมตีแบบกองโจรได้ส่งผลก่อให้เกิดความสูญเสียแก่ลมหายใจ เงินทอง บ้านเรือน ตัวแทนหน่วยงานความมั่นคงอย่างที่ปรึกษานายกรัฐมนตรี พล.อ.พัลลภ ปิ่นมณี ที่ปรึกษานายกรัฐมนตรี ออกมาแสดงทัศนะถึงกลยุทธ์ของขบวนการฯว่าเป็นสงครามกองโจร ตามแบบสากล และให้ข้อเสนอว่าเมื่อเป็นกองโจรก็ต้องสู้ด้วยกองโจร โดยได้เสนอขั้นตอนตอบโต้อย่างกองโจร 3 ขั้นตอน 1.Search คือ ค้นหาแกนนำ กองกำลังติดอาวุธ และแนวร่วมว่าเป็นใคร 2.Destroy คือเมื่อสืบทราบว่าเป็นใครแล้วก็ให้ใช้กำลังทางทหารเข้าทำลาย และดึงแนวร่วมเข้ามาเป็นพวก 3.Reconstruction คือหลังจากนั้นก็เข้าสู่การบูรณาการและปรับแผนเพื่อให้เข้าสู่ภาวะปกติ[3] การค้นหา ทำลาย แล้วฟื้นฟู เป็นยุทธวิธีทางการทหารที่โต้กลับต่อแกนนำของขบวนการฯ จากผู้ที่มีประสบการณ์ความเชี่ยวชาญทางการรบเมื่อปี 2520 – 2524 ที่เสนอให้มีการนำกำลังกลุ่มเล็กประมาณ 10-20 นาย ที่ผ่านการฝึกแบบจรยุทธ์แล้วเข้าไปประชิดทำลายแกนนำและกองกำลังติดอาวุธของขบวนการฯ ข้อเสนอนี้นับว่าเป็นการตบลูกกลับอย่างน่าสนใจ และน่ากังวลหากว่ามาตรการนี้ผ่านการพิจารณา กระบวนการสันติภาพ การเจรจาแบบสันติวิธี ที่หลายฝ่ายทั้ง ภาครัฐ นักวิชาการ นักพัฒนาเอกชน สื่อมวลชน และภาคประชาสังคม กำลังขับเคลื่อนอยู่จะหยุดชะงักหรือจะเปลี่ยนกระบวนทัศน์อย่างไร เมื่อความรุนแรงถูกโต้ตอบด้วยความรุนแรงเช่นเดียวกัน
ทว่าสงครามแบบกองโจร เป็นทฤษฎีที่สามารถสร้างอำนาจต่อรองต่อฝ่ายที่มีกำลังเหนือกว่าได้ และผู้มีอำนาจเหนือกว่าก็ใช้ทฤษฎีกองโจรแบบเดียวกับเพื่อตีกลับ เมื่อกองโจรของขบวนการฯ ปะทะ กองโจรของรัฐไทย หากนี่เป็นวิสัชนาที่ถูกต้องแล้ว กระบวนการสันติภาพเฉกเช่นปกติก็ไม่จำเป็น และจะมีความหมายหรือไม่
กระบวนการสันติภาพคงจะต้องปรับมาใช้แบบกองโจร คือ “กระบวนการสันติภาพแบบกองโจร” (Guerrilla Peace Process) เพื่อให้สามารถสร้างความเข้าใจ สร้างนักสันติวิธี สร้างแนวร่วม และกำหนดยุทธวิธีสันติวิธีแบบจรยุทธ์ได้ ในทางทฤษฎีของการปฏิบัติในกระบวนการสันติภาพแบบกองโจร คงไม่ได้แตกต่างไปจากการทำสงครามกองโจร คือ โจมตีเมื่อข้าศึกอ่อนล้า ถอยเมื่อถูกรุก กวนเมื่อข้าศึกเผลอ แต่ข้าศึกในความหมายของกระบวนการสันติภาพนี้ ไม่ได้หมายถึงศัตรูทางการทหาร หรือเห็นต่างทางอุดมการณ์ทางการเมือง แต่เป็นผู้ที่เห็นต่างในยุทธวิธี หรือ ผู้ที่ยังไม่เข้าใจในกระบวนการสันติภาพ
“กระบวนการสันติภาพแบบกองโจร” (Guerrilla Peace Process)
โจมตีเมื่อข้าศึกอ่อนล้า คือ การเข้าไปพบกับหน่วยงานของรัฐ และฝ่ายขบวนการฯ ในขณะที่ทั้งสองฝ่ายกำลังอ่อนล้าหรือสับสนในนโยบายของตนเอง หรือนโยบายของฝ่ายตรงข้าม เพื่อสร้างความเข้าใจในกระบวนการสันติภาพ ความสำคัญ ความเป็นไปได้ที่จะเกิดขึ้นจากกระบวนการนี้ จัดข้อมูลให้ว่ากระบวนแบบนี้กระบวนการเดียวเท่านั้นที่จะสร้างสันติภาพในพื้นที่ได้
ถอยเมื่อถูกรุก เป็นการหยุดอยู่กับที่ไม่ได้หมายถึงการก้าวถอยหลัง เพียงให้ทั้งสองฝ่ายเดินเข้ามา ซึ่งหมายถึงทั้งเดินเข้ามาด้วยสนใจในกระบวนสันติภาพ หรือเดินเข้ามาด่าว่า หรือไม่เห็นด้วย ปกติเมื่อคนเราอยู่อารมณ์โกรธเอาช้างกี่เชือกก็ไม่สามารถระงับได้ แต่ทีมจรยุทธ์ที่มาจากระบวนการสันติภาพต้องเตรียมพร้อมเสมอเพื่อรุกกลับเมื่อข้าศึกเผลอ
กวนเมื่อข้าศึกเผลอ ได้จังหวะเมื่อใดรุกกลับทันที จังหวะ คือ ช่วงที่ทั้งสองฝ่ายเผลอ สังเกตได้จากสถานการณ์อยู่ในช่วงรุนแรงปกติ หรือช่วงที่มีเพียงเฉพาะการยิงรายวัน ช่วงที่ฝ่ายความมั่นคงของรัฐไทยไม่ได้สนใจในประเด็นภาคใต้ จังหวะนี้เหมาะกับการกวนด้วยยุทธวิธีและข้อมูลแนวคิดทางสันติวิธี
หรือนำเอากลยุทธ์ที่ พล.อ.พัลลภ ปิ่นมณี เสนอคือ ค้นหา ทำลาย และฟื้นฟู ขั้นตอนแรกคือการค้นหาแกนนำ (Search) แกนนำของคู่กรณีทั้งสองฝ่าย ที่มีผลต่อระดับนโยบายและปฏิบัติการ เมื่อสามารถระบุตัวของแกนนำได้แล้ว ก็เป็นขั้นตอนของการทำลาย หรือกำจัด (Destroy) คือการทำลายแนวคิดความรุนแรง การใช้อาวุธในการต่อรองทางการเมือง การทหาร เพื่อดึงเข้ามาเป็นพวกสร้างเป็นแนวร่วม ให้ข้อมูลเพื่อปรับเปลี่ยนแนวคิดความรุนแรง แต่ไม่ได้มุ่งที่จะเปลี่ยนแนวคิดทางอุดมการณ์ทางการเมืองแต่อย่างใด ซึ่งเป็นขั้นตอนของการฟื้นฟู (Reconstruction)
สำหรับการสร้างทีมจรยุทธ์กระบวนการสันติภาพ คือทีมที่จะคอยจู่โจม โจมตี ซึ่งหมายความว่าต้องมีความชำนาญ มีข้อมูล มีความเข้าใจในกระบวนดังกล่าวนี้เป็นอย่างดี เฉกเช่น ทีมจรยุทธ์ของขบวนการฯ ที่มีความชำนาญในเส้นทาง และอาวุธที่ก่อเหตุ
แม้ว่าจะมีหน่วยงาน สถาบัน องค์กรพัฒนาเอกชน องค์กรภาคประชาสังคมขับเคลื่อนกระบวนการสันติภาพ เพื่อสร้างให้เกิดสันติภาพในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยต้นทฤษฎีสันติวิธีมาจากต่างประเทศ ซึ่งย่อมมีสภาวะแวดล้อม ปัจจัยต่างๆ ที่ต่างกัน การนำวิธีกระบวนการสันติภาพมาปรับใช้ให้เหมาะสมกับพื้นที่ แล้วสามารถเห็นผลได้จริงเป็นทางเลือก และความหวังหนึ่งของประชาชนชาวปาตานีในการสร้างสันติภาพ กระนั้นคำว่า “สันติภาพ” ในความหมายของ ประชาชนปาตานี ภาคประชาสังคม รัฐไทย และขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อเอกราชปาตานี มีภาพแห่งความสันติ ของแต่ละอุดมคติเป็นรูปภาพใด ก็ยังถูกเปิดเผยอย่างชัดเจน
ขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อเอกราชปาตานี
รัฐไทย
ต่างสร้างมวลชนของตนเองให้เพิ่มมากขึ้น เพื่อป้อนข้อมูลโฆษณาชวนเชื่อ (Propaganda) ให้กับมวลชนของตน ในการโยนความชั่วร้ายให้กับคู่ต่อสู้ สร้างภาพแห่งความดีใส่กับตนเอง
กระบวนการสันติภาพก็ไม่อาจสามารถที่จะเดินลำพังได้ จำเป็นที่จะต้องสร้างมวลชนสันติวิธีของตนเองขึ้นมา เพื่อ propaganda ชูภาพของกระบวนการสันติวิธี เพียงวิธีเดียวที่สามารถสร้างสันติภาพในพื้นที่ปาตานีให้เกิดขึ้นจริงได้เท่านั้น
หมายเหตุ: คลิกอ่าน “Patani Design 1 : สื่อทางเลือก เลือกสื่อทางยุติธรรม”
[1] พ.อ. ดร.ธีรนันท์ นันทขว้าง. (2553). สงครามนอกแบบ-สงครามกองโจร-การทำสงครามตัวแทนในยุคหลังสงครามเย็น. 5 สิงหาคม 2555, Tortaharn: http://tortaharn.net/contents/index.php?option=com_content&task=view&id=172&Itemid=75
[2] (2555). "ประยุทธ์" ซัดผู้ก่อการร้ายใต้ "สุนัขลอบกัด" เชื่อเคอร์ฟิวโดนต้าน พ้อใช้ กม.ดับไฟใต้เต็มที่ไม่ได้. 7 สิงหาคม 2555, มติชน: http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1344343623&grpid=00&catid=&subcatid=
[3] (2555). "รบแบบกองโจร! ‘พัลลภ’แค้นแทนจนท.แนะปรับยุทธวิธีลุยหาเป้าหมาย". 8 สิงหาคม 2555, ไทยโพสต์: http://www.thaipost.net/news/070812/60656
