การจากไปของอุสตาซ สะแปอิง บาซอ : ปรากฏการณ์วีรบุรุษที่รัฐไทยมิอาจปฏิเสธ
อับดุลเลาะ วันอะฮ์หมัด
การต่อสู้ในจังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทยที่ก่อกำเริบขึ้นมานานนับศตวรรษ ได้ก่อกำเนิดประวัติศาสตร์ลูกใหม่อย่างไม่รู้จักจบสิ้น หนึ่งในนั้นคือการปรากฏของบรรดานักต่อสู้รุ่นแล้วรุ่นเล่า ถึงแม้ในบางยุคบางสมัยสถานการณ์การต่อสู้ของขบวนการปลดปล่อยปาตานี หรือเรียกในอีกภาษาหนึ่งคือ “ขบวนการต่อสู้ภาคประชาชน” ที่ลุกขึ้นมาต่อสู้กับอำนาจรัฐที่ไม่เป็นธรรม จนถึงขั้นเอาชีวิตขึ้นมาแลกและความสุขสบายเป็นเดิมพัน