เข้าใจการเมืองในกลุ่มประเทศ GCC (2)
ทำไมเยเมนจึงไม่ถูกรวมเป็นสมาชิกกลุ่ม GCC ?
ดร.ศราวุฒิ อารีย์
ศูนย์มุสลิมศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา
เมื่อพูดถึงกลุ่มประเทศสมาชิกคณะมนตรีความร่วมมือแห่งอ่าว (Gulf Cooperation Council) หรือ GCC หลายคนก็คงทราบว่าเป็นการรวมตัวของประเทศอาหรับร่ำรวยน้ำมัน 6 ประเทศคือ ซาอุดิอาระเบีย กาตาร์ สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ บาห์เรน คูเวต และโอมาน
แต่คำถามหนึ่งที่น่าสนใจคือ ทำไมประเทศเยเมน ซึ่งมีที่ตั้งอยู่ประชิดติดกับซาอุดิอาระเบีย และมีประวัติศาสตร์เกี่ยวโยงกับ 6 ประเทศข้างตน จึงมิได้ถูกรวมเป็นหนึ่งในสมาชิก GCC
คำตอบของคำถามนี้สามารถแยกอธิบายได้หลายมิติครับ ทั้งทางด้านการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม-วัฒนธรรม
ในทางการเมืองนั้น เยเมนเป็นประเทศที่มีการปกครองแบบสาธารณรัฐอาหรับ แตกต่างกับอีก 6 ประเทศที่มีราชวงศ์กษัตริย์ปกครอง ขณะเดียวกัน ตอนที่มีการก่อตั้ง GCC ในปี 1982 เยเมนเองยังคงเป็นประเทศที่เกิดความปั่นป่วนทางการเมือง เกิดสงครามกลางเมืองเป็นระยะ ๆ และที่สำคัญยังเป็นประเทศที่ดินแดนแบ่งออกเป็น 2 ส่วนคือ เยเมนเหนือและเยเมนใต้
แม้จะสามารถเข้ามารวมกันได้ในปี 1990 แต่เยเมนก็ยังเป็นประเทศที่ขาดเสถียรภาพทางการเมืองอยู่ดี มีการต่อสู้เพื่อแบ่งแยกดินแดนทางภาคใต้ของประเทศ ขณะที่ภาคเหนือก็มีประชากรชีอะฮ์ที่ลุกฮือแข็งข้อกับรัฐบาลกลางเรื่อยมา แต่ที่เป็นปัญหาใหญ่จนนำไปสู่การแทรกแซงจากมหาอำนาจภายนอกคือ เยเมนเป็นฐานที่มั่นของขบวนการอัล-กออิดะฮ์แห่งคาบสมุทรอาระเบีย
ในทางเศรษฐกิจนั้น เยเมนเป็นประเทศที่ยากจนที่สุดในโลกอาหรับ ต้องเพิ่งพาชาติอาหรับเพื่อนบ้านอย่างซาอุดิอาระเบียอยู่ตลอดเวลา แม้จะพอมีน้ำมันอยู่บ้าง แต่ก็ไม่ใช่สินค้าส่งออกหลักที่สร้างความร่ำรวยให้ประเทศ แตกต่างจากกลุ่ม 6 ประเทศสมาชิก GCC ที่ร่ำรวยมหาศาลจากการขายน้ำมัน กาตาร์เป็นประเทศที่ประชาชนมีรายได้ต่อหัวสูงที่สุดในโลก ขณะที่ซาอุดิอาระเบียก็เป็นประเทศที่มีน้ำมันสำรองมากที่สุดในโลก
กลุ่มประเทศเหล่านี้มีความคล้ายคลึงกันอีกอย่างคือ แต่ละประเทศจะมีประชากรน้อยมาก ส่วนใหญ่ของคนที่อาศัยอยู่ในประเทศเหล่านี้เป็นแรงงานต่างด้าวจากประเทศต่าง ๆ ทั่วโลก เยเมนเองเป็นหนึ่งในประเทศหลักที่ส่งออกแรงงานเข้าไปป้อนตลาดแรงงานของกลุ่มประเทศ GCC
ในทางสังคม-วัฒนธรรมนั้น ประชาชนคนเยเมนมีวิถีวัฒนธรรมที่เป็นของตนเอง เป็นประชาชนคนอาหรับแท้ที่ไม่ได้เป็นลูกผสม ซึ่งแตกต่างกับประชาชนของกลุ่มประเทศสมาชิก GCC ที่มีวิถีวัฒนธรรมอีกแบบ ขณะที่ประชาชนส่วนใหญ่ก็เป็นอาหรับผสมที่มีรูปร่างสูงโปร่ง ผิวขาว
แม้ว่าทั้งชาวเยเมนและประชาชนคนส่วนใหญ่ของกลุ่มประเทศ GCC จะใช้ภาษาอาหรับเหมือนกัน มีศาสนาอิสลาม และสำนึกทางประวัติศาสตร์อิสลามร่วมกันอยู่ แต่เนื่องด้วยความแตกต่างด้านการเมือง สถานะทางเศรษฐกิจ และวิถีวัฒนธรรม ก็สามารถกลายเป็นเส้นแบ่งที่ทำให้เยเมนถูกกีดกันออกไปจากการเป็นสมาชิกของกลุ่มประเทศ GCC ทั้ง ๆ ที่มีที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ใกล้ชิดกันขนาดนั้น
อย่าว่าแต่เยเมนเลยครับ วันนี้กาตาร์ซึ่งเป็นหนึ่งในสมาชิกของกลุ่มประเทศ GCC ซึ่งดูเหมือนว่าจะมีพื้นฐานทุกประการเหมือนกับสมาชิกอีก 5 ประเทศที่เหลือ ยังอาจถูกตัดขาดจากการเป็นสมาชิกภาพเพียงเพราะมีนโยบายบางประการที่ไม่สอดคล้องกับสมาชิกอื่นของกลุ่มประเทศ GCC โดยเฉพาะนโยบายที่สร้างปัญหาให้กับ “พี่ใหญ่” อย่างซาอุดิอาระเบีย
นโยบายอะไรของการตาร์ที่สร้างความไม่สบายใจให้ซาอุฯ ยูเออี และบาห์เรน เชิญอ่านบทสัมภาษณ์ของผมใน คม ชัด ลึก ข้างใต้นี้ได้เลยครับ
อ่านเรื่องที่เกี่ยวข้อง
เข้าใจการเมืองในกลุ่มประเทศ GCC (1) : การเมืองว่าด้วยความชอบธรรม
