อิสลามสร้างอารยธรรมจากน้ำท่ามกลางความแห้งแล้งของทะเลทราย

โดย รศ.ดร.วินัย ดะห์ลัน

นักประวัติศาสตร์ตั้งข้อสังเกตมานานว่าทุกอารยธรรมยิ่งใหญ่ในโลกถือกำเนิดขึ้นในที่ราบลุ่มแม่น้ำด้วยกันทั้งนั้น เป็นเพราะแม่น้ำคือแหล่งน้ำจืดสำหรับเกษตรกรรมและการดำรงชีวิต แม้มีบางอารยธรรมพัฒนาขึ้นนอกพื้นที่ราบลุ่มแม่น้ำ แต่ในที่สุดกลับพบว่ายังมีน้ำเข้ามาเกี่ยวข้อง หากจะยกเว้นก็เฉพาะอารยธรรมอิสลามเท่านั้นที่พัฒนาขึ้นกลางทะเลทรายอาระเบียโดยไม่พบแหล่งน้ำจืดขนาดใหญ่เลย นักประวัติศาสตร์หาเหตุผลไม่ได้ว่าเหตุใดชนอาหรับจึงสร้างอารยธรรมอิสลามขึ้นได้ทั้งๆที่ขาดน้ำ ในที่สุดจากการศึกษาทางวิทยาศาสตร์พบว่าชนอาหรับเบดูอินที่ตลอดระยะเวลานับพันปีไม่สามารถสร้างอารยธรรมขึ้นได้เลย จวบจนกระทั่งวันหนึ่งมีบุคคลผู้หนึ่งนำความเปลี่ยนแปลงมาให้โดยมาพร้อมกับการเชิญชวนให้ศรัทธาในพระเจ้าองค์เดียว เครื่องมือสำคัญที่ถูกนำมาใช้คือ “น้ำ” บุคคลผู้นั้นคือนบีมุฮัมมัด ซอลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม

สิ่งที่ท่านนบีทำในคริสตศตวรรษที่ 7 คือแนะนำให้ชนอาหรับรู้จักวิธีการบริหารจัดการน้ำที่มีอยู่น้อยนิดท่ามกลางทะเลทรายที่แห้งแล้ง โดยสิ่งที่ผู้ศรัทธาในอิสลามต้องทำทุกวันคือการชำระล้างร่างกายด้วยน้ำสะอาดอย่างน้อยห้าครั้งต่อวัน การชำระล้างร่างกายเป็นรายวันสำหรับชนอาหรับที่ก่อนหน้านั้นมีน้อยครั้งเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับน้ำจำเป็นต้องเรียนรู้คือวิธีบริหารจัดการน้ำ ทำการแยกแยะน้ำออกเป็นชนิดต่างๆ จัดการเก็บกักน้ำ ผลคือเกิดพัฒนาการทางด้านชลประทานและการเกษตร เปลี่ยนอาชีพจากการทำการค้าคาราวานเป็นการสร้างเมืองและชุมชนเกษตรกรรม ซึ่งท้ายที่สุดคือพัฒนาการของอาชีพที่หลากหลายกลายเป็นอารยธรรมอิสลามที่รุ่งเรืองขึ้นในที่สุด

น้ำมีส่วนในการพัฒนาเชาว์ปัญญาของมนุษย์ กรณีของชนอาหรับยุคศตวรรษที่ 7 ย่อมเห็นได้ชัด สิ่งแรกคือการสัมผัสน้ำอย่างสม่ำเสมอจากที่แต่เดิมแทบไม่เคยสัมผัสเลยส่งผลให้ร่างกายดึงดูดอ็อกซิเจนจากสิ่งแวดล้อมได้ง่ายกระทั่งเกิดสมดุลทางประจุ ทั้งส่งผลต่อการหลั่งฮอร์โมนเซโรโทนิน ทำให้เกิดความสงบร่วมไปกับความกระฉับกระเฉง มีผลทั้งทางร่างกายและจิตใจนำไปสู่พัฒนาการด้านเชาว์ปัญญาต่างๆ น้ำจึงช่วยเสริมสร้างสติปัญญาให้กับชนอาหรับในยุคนั้น

อีกประการหนึ่งคือความเย็นจากน้ำเป็นเสมือนน้ำทิพย์ที่ช่วยรักษาสุขภาพและป้องกันโรคบางชนิด น้ำช่วยลดความเครียดที่เกิดกับร่างกายและจิตใจ ทำให้เกิดจิตที่สงบ กระทั่งสามารถกำหนดสมาธิเพื่อการทำงานกระทั่งนำไปสู่พัฒนาการต่างๆได้ ที่สำคัญคือน้ำมีผลในเชิงจิตวิทยาที่สามารถสร้างความยำเกรงให้เกิดขึ้นกับจิตใจมนุษย์ ความยำเกรงนี้เองให้ผลเชิงบวก โดยสร้างความสงบในจิตใจ สร้างการยอมรับกระทั่งความผูกพันระหว่างมนุษย์กับผู้นำหรือผู้ปกครองรวมถึงกับชุมชนในภาพรวม

นอกจากนี้น้ำยังมีส่วนช่วยทางด้านการทำสมาธิ การฝึกจิต กรณีของอิสลามคือการละหมาด การขอดุอาอฺหรือพร ผลที่ตามมาคือความสามารถด้านสติปัญญาที่พัฒนาขึ้น นักวิทยาศาสตร์ด้านจิตวิทยาจึงให้ข้อสรุปว่าน้ำมีส่วนอย่างสำคัญในการพัฒนาสติปัญญาให้กับชนอาหรับที่แต่เดิมเป็นเพียงชนเผ่าล้าหลัง ผลสืบเนื่องคือการพัฒนาศิลปะวิทยาการตลอดจนอารยธรรมอิสลามให้เกิดขึ้น น้ำในกรณีของอารยธรรมอิสลามจึงมิใช่เพียงนำความอุดมสมบูรณ์มาให้เท่านั้นยังส่งผลต่อการพัฒนาจิตใจและสติปัญญานำไปสู่การสร้างอารยธรรมขึ้นมาได้เช่นที่เห็น