คงไม่มีใครที่ทำงานจังหวัดชายแดนภาคใต้แล้วไม่รู้จักชื่อนี้ อัฮหมัด สมบูรณ์ บัวหลวง
สำหรับคนปาตานี/ปัตตานี อัฮหมัด สมบูรณ์เป็นอาเยาะมะ หรือ แบมะ แต่สำหรับฉัน อาจารย์เป็นอาจารย์สมบูรณ์ตลอดมา นับตั้งแต่ฉันได้มีโอกาสรู้จักอาจารย์เมื่อปี 2541 กว่า 10 ปีที่ได้รู้จักกัน แม้ไม่ได้สนิทสนมเท่ากับคนอื่นๆ แม้ไม่ได้เป็นลูกศิษย์โดยตรง แต่ฉันกลับได้เรียนรู้สิ่งต่างๆ จากอาจารย์มากมาย โดยเฉพาะช่วงที่เกิดความไม่สงบในพื้นที่ แล้วอาจารย์ก้าวมาทำงานเพื่อสันติภาพเต็มตัว เต็มกำลัง ฉันผู้ซึ่งไม่รู้อะไรเลยเกี่ยวกับกระบวนการสันติภาพและสันติวิธี กลับได้เรียนรู้การทำงานแก้ไขความขัดแย้งจากอาจารย์ไม่น้อย ไม่เพียงผ่านทางคำพูด หากการกระทำของอาจารย์ก็ชัดเจนในใจตราบจนทุกวันนี้......
อาจารย์สอนให้ฉันรู้ว่า จะทำงานเพื่อสันติภาพนี้จะต้องมีความรู้รอบด้าน ไม่ใช่เพียงมุ่งหาแต่ทฤษฎีและวิธีการสร้างสันติภาพ ต้องรู้ที่มาที่ไปของความขัดแย้ง ทั้งประวัติศาสตร์ การเมือง วัฒนธรรม สิ่งแวดล้อม และอื่นๆ อีกมากมาย เพื่อทำเข้าใจความรู้สึก นึกคิดและชีวิตของผู้คนที่ดิ้นรนอยู่ท่ามกลางความขัดแย้งรุนแรงเหล่านี้ และการจะรู้เรื่องราวต่างๆ มากมายนี้จะต้องเป็นนักเรียนทุกๆ วัน อาจารย์ทำให้ฉันเห็นว่าการเรียนรู้ไม่เคยสิ้นสุด ฉันจึงได้เห็นภาพอาจารย์นั่งฟัง นั่งจดบันทึกสิ่งต่างๆ ที่ได้ยินและได้เห็นเสมอ ทั้งยังเห็นอาจารย์ไม่เคยเหน็ดเหนื่อยที่จะถาม จะค้นหาข้อมูลจากแหล่งต่างๆ
อาจารย์สอนเรื่องกริยามารยาท ไม่ว่าจะเป็นความสุภาพ อ่อนน้อมถ่อมตน ด้วยการปฏิบัติของอาจารย์ต่อคนทุกคนเสมอเหมือนกัน ไม่ว่าเขาหรือเธอจะเป็นชาวบ้านหรือชาวเมือง ไม่ว่าเขาหรือเธอจะมีตำแหน่ง ยศฐาบรรดาศักดิ์หรือไม่ ไม่ว่าเขาจะเป็นคนจนหรือคนรวย ไม่ว่าเขาจะเป็นคนมลายูมุสลิม หรือคนพุทธ หรือคนชาติพันธุ์ใดๆ นั่นน่าจะทำให้อาจารย์เข้าถึงผู้คนทุกฝ่ายที่มีความเกี่ยวข้องกับความไม่สงบที่เกิดขึ้น
อาจารย์สอนเรื่องการเคารพและให้เกียรติผู้อื่น ด้วยการรับฟังความคิดเห็นของคนอื่นอย่างตั้งใจ แลกเปลี่ยนด้วยความจริงใจ ไม่ว่าเขาหรือเธอจะอายุมากอายุน้อยกว่าอาจารย์ ไม่ว่าคนนั้นจะมีความรู้มากหรือน้อยกว่าอาจารย์ ไม่ว่าเขาหรือเธอจะคิดต่างและกระทำการที่แตกต่างจากแนวทางที่อาจารย์ยึดถือปฏิบัติ ก็ตาม ฉันไม่เคยเห็นอาจารย์แสดงท่าทีดูถูกความคิดเห็นของคนอื่นเลยทั้งต่อหน้าและลับหลัง ตลอดเวลาที่ความขัดแย้งในจังหวัดชายแดนภาคใต้และความขัดแย้งทางการเมืองในประเทศเกิดขึ้น ฉันเฝ้าสังเกตมาตลอดว่ามีคนจำนวนไม่น้อยบอกว่าเขาและเธอสามารถรับฟังความเห็นต่างได้นั้น ฉันตระหนักว่าแท้จริงแล้วมีไม่กี่คนหรอกที่รับฟังความเห็นต่างด้วยความเคารพต่อผู้อื่นได้อย่างที่พูด แต่อาจารย์สมบูรณ์เป็นหนึ่งในผู้ที่รับฟังและเคารพความเห็นได้อย่างแท้จริง ฉันเชื่อว่าผู้ที่เห็นต่างทางการเมือง ทางอุดมการณ์ต่างสัมผัสความจริงใจและการให้เกียรติของอาจารย์ต่อพวกเขาได้ ไม่ต่างกับฉัน
อาจารย์สอนฉันถึงเรื่องการพูดคุยกับคนที่เห็นต่างว่าไม่จำเป็นต้องถกเถียงขัดแย้งเสมอไป เพราะทุกคนมีความคิดและมีความเชื่อเป็นของตัวเอง การตั้งคำถามดีๆ จึงอาจสำคัญกว่า คำถามที่ทำให้เขาหรือเธอได้คิดวิเคราะห์เอง ในมุมที่เขาหรือเธออาจไม่เคยคิด ไม่เคยมองเห็น หลายครั้งฉันจึงไม่เห็นอาจารย์ถกเถียงหรือโต้แย้ง แต่กลับตั้งคำถามและไม่เร่งเร้าจะได้คำตอบ อาจจะเป็นเดือนหน้า 3 เดือนหน้าที่อาจารย์จะกลับมาทวงถามคำตอบอีกครั้ง ฉันเดาเอาเองว่าอาจารย์คงอยากให้อีกฝ่ายได้คิดทบทวนให้ถี่ถ้วนก่อน จึงกลับมาคุยกันเพื่อเดินต่อไปอีกก้าว
อาจารย์สอนฉันว่าพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ที่มีปัญหารุนแรงนี้ไม่ใช่ของใคร ทุกคนต้องมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหาเสมอหน้ากัน อาจารย์จึงประสาน ชักชวน เชื้อเชิญทุกฝ่ายให้เข้ามามีส่วนร่วมในการสร้างความสงบให้พื้นที่แห่งนี้ แม้คนๆ นั้นจะทำงานหรือมีแนวคิดที่ต่างกับอาจารย์ อาจารย์ก็สามารถหาความเชื่อมโยงให้เขาหรือเธอเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งที่จะร่วมกันแก้ปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้จนได้
สิ่งสุดท้ายที่อาจารย์สอนฉัน... อาจารย์สอนว่าการทำงานกับผู้คนและสังคมจะต้องทุ่มเท เสียสละ และจริงใจ ดังที่อาจารย์ได้ทำงานเพื่อผู้คนและแผ่นดินอันเป็นที่รักของอาจารย์จนวินาทีสุดท้ายของชีวิต
ตลอดหลายวันหลังการเสียชีวิตของอาจารย์สมบูรณ์ ฉันเห็นข้อความ บันทึก ต่างๆ ที่เขียนถึงอาจารย์ด้วยความรัก นับถือและอาลัยในฐานะคนทำงานเพื่อสันติภาพ สันติวิธี หรืออะไรก็ตามที่เกี่ยวข้องกับสันติภาพนี้ ฉันไม่รู้หรอกว่าคนทำงานด้านนี้ต้องมีคุณสมบัติอย่างไร การทำงานในกระบวนการสร้างสันติภาพเป็นอย่างไร แต่สิ่งที่อาจารย์สอนฉันทั้งจากการกระทำและคำพูดนั้น ทำให้ฉันเข้าใจว่าการที่จะทำงานแก้ปัญหาความขัดแย้ง “มันต้องทำอย่างนี้”
วันนี้ฉันขอให้อาจารย์ได้พักผ่อนอย่างสุขสงบและเฝ้าดูเมล็ดพันธุ์ที่อาจารย์บ่มเพาะเพื่อปาตานี/ปัตตานีของอาจารย์ ตลอด 10 ปีที่ผ่านมาฉันเชื่อว่าคนข้างหลังจำนวนมากได้เรียนรู้สิ่งต่างๆ จากการทำงานเพื่อสันติภาพของอาจารย์ เพราะขนาดฉันซึ่งไม่รู้อะไรเลย ยังได้เรียนรู้จากอาจารย์มากมายขนาดนี้ อาจารย์จะได้เห็นเมล็ดพันธุ์สันติภาพเติบโต งอกงามทุกหนแห่งในจังหวัดชายแดนภาคใต้อย่างแน่นอน
