อิมรอน ซาเหาะ นักข่าวพลเมือง โรงเรียนนักข่าวชายแดนใต้
ในกระบวนการสร้างสันติภาพ สิ่งหนึ่งที่จำเป็นคือการเรียนรู้จากประสบการณ์ของพื้นที่ขัดแย้งอื่น วิทยาลัยประชาชนเป็นอีกหนึ่งองค์กรที่เล็งเห็นความจำเป็นของประเด็นนี้ จึงจัดโครงการอบรมผู้นำภาคประชาสังคมและนักวิชาการในพื้นที่ชายแดนใต้ ไปเรียนรู้ความขัดแย้งและความพยายามในการสร้างสันติภาพในพื้นที่มินดาเนา ของชาวโมโร ซึ่งขณะนี้แม้ว่าจะมีการลงนามในข้อตกลงบังซาโมโรไปแล้ว แต่ก็มีเหตุการณ์ที่ร่างกฎหมายถูกปฏิเสธ การเดินทางไปเรียนรู้ในครั้งนี้ก็ทำให้ผู้เข้าร่วมได้รับบทเรียนที่หลากหลายทั้งความสำเร็จ ข้อท้าทายและความล้มเหลวของกระบวนการสันติภาพบังซาโมโร
อ.ฮุสนี บินอิบรอฮิม ดอเลาะแล ประธานศูนย์วัฒนธรรมอิสลามเพื่อการพัฒนา (PUKIS) กล่าวว่า บทเรียนที่ได้จากมินดาเนาในครั้งนี้มีหลายสิ่งในเราสามารถเก็บเกี่ยวเป็นประสบการณ์ได้ เพราะสำหรับตนเองแล้ว ที่มาในครั้งนี้ก็เพื่อมาศึกษาเรื่อง กฎหมาย BBL ซึ่ง BBL ล่มไปแล้ว และอะไรคือปัจจัยที่ทำให้ BBL ไม่ผ่านการพิจารณาจากรัฐสภาแห่งประเทศฟิลิปปินส์ ปัจจัยเหล่านั้นก็คือคนที่ไม่ยอมรับการเปลี่ยนแปลง ไม่ว่าจะเป็นนักการเมือง หรือการเตรียมสอบบัญชี หรือเหตุปะทะในในมามาซาปาโน เหล่านี้คือปัจจัยที่ทำให้ ร่างกฎหมาย BBL นั่นล่มไป แต่ปัจจัยที่สำคัญที่สุดก็คือที่ทำให้ BBL ล่มไปนั่นก็คือความจริงจังของรัฐบาลในมะนิลาที่ไม่จริงจังและไม่ทำตามสัญญาที่เคยให้ไว้ตอนที่เจรจาสันติภาพ
ปัจจัยหนึ่งที่สำคัญสำหรับกระบวนการสันติภาพในระหว่างการพูดคุยเพื่อยุติความขัดแย้ง คือ ทุกฝ่ายควรเคารพข้อตกลงที่มาจากโต๊ะเจรจา เพื่อให้ต่างฝ่ายต่างได้บรรลุถึงความต้องการแล้วนำไปสู่ภาวะปกติของพื้นที่ต่อไป
อ.ไฟซอล ดาโอะ รองคณบดี คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ กล่าวว่า เราได้บทเรียนหลายๆ อย่าง ในส่วนนี้คือเราสามารถเรียนรู้กระบวนการสันติวิธี ซึ่งเป็นความหวังของคนมินดาเนาในเรื่องของการคาดหวังให้ร่างกฎหมาย BBL ผ่านสภา เพื่อเป็นสิ่งที่จะสามารถนำไปสู่สันติสุขของเขาได้ แต่เนื่องจาก BBL นั้นล่มไป มันจะนำมาซึ่งสงครามหรือการปะทะครั้งใหม่ต่อไป เป็นสิ่งที่ไม่มีใครต้องการให้เกิดขึ้น
บทเรียนของความพยายามสร้างสันติภาพในมินดาเนาทั้งในส่วนที่สำเร็จและล้มเหลวนี้ ล้วนแล้วแต่มีความน่าสนใจที่จำเป็นต้องถอดบนเรียน แม้ว่าความขัดแย้งในแต่ละพื้นที่ทั่วโลกจะมีบริบทที่ต่างกัน แต่การเรียนรู้ประสบการณ์ในกระบวนการสันติภาพจากพื้นที่ขัดแย้งอื่นๆ ก็จะเป็นทั้งแนวทางให้กระบวนการสันติภาพเดินไปข้างหน้าได้ และบทเรียนที่ได้ก็อาจเป็นข้อควรระวังต่อกระบวนการสันติภาพในพื้นที่ชายแดนใต้หรือปาตานีต่อไป
ดูคลิป กฎหมายพื้นฐานบังซาโมโรกับบทเรียนสันติภาพชายแดนใต้ ฉบับเต็ม
