อิสลามานุวัตน์ คุณค่า และหลักการของกลุ่มอิสลามการเมือง
ติรมีซี ยามา
ขอบคุณภาพจาก Selim Temurci
ปฏิกิริยาการนิยมนโยบาย "อิสลามนิยม" ที่ถูกชูโดยพรรค AKP ที่มีแอร์โดอานเป็นหัวจักรสำคัญครั้งนี้หลังจากที่ได้เกิดการ รัฐประหารที่ล้มเหลวโดยทหารที่ฝักใฝ่ secular ในแบบคามาลิสต์ เป็นปรากฏการที่สะท้อนให้เห็นถึงลักษณะเฉพาะที่มีความโดดเด่นในโลกมุสลิม ที่ยากจะพบเจอในกลุ่มศาสนาอื่น
ผมจะไม่วิพากษ์ถึงความถูกต้อง แต่แค่อยากจะฉายให้เห็นว่าไม่ว่าจะเกิดขึ้นด้วยเพราะสาเหตุใด เราก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าการปะทะเชิงอัตลักษณ์ที่ขับสู้กันระหว่างความนิยมอิสลามกับอัตลักษณ์ความเป็นเซคิวลาร์แบบตะวันตกนั้นมีอยู่จริง เหมือนที่ Samuel P. Huntington ในปี 1993 พูดไว้เกี่ยวกับ The Clash of Civilizations ว่าวัฒนธรรมแบบอิสลามมีความเป็นลักษณะที่พิเศษและจะคงเป็นอารยธรรมที่เหลือที่จะยังคงปะทะขับสู้กับอารยธรรมตะวันตก เนื่องจากการที่โลกมุสลิมจะต้องคงไว้ซึ่งหลักการบางประการที่ไม่สามารถเปลี่ยนได้
ตุรกีจึงมีความสำคัญในการเป็นตัวอย่างทางภูมิรัฐศาสตร์ที่ดีในการที่สังคมตุรกีกำลังอยู่ในช่วงของการค้นหาตัวตนใหม่ เป็นตัวตนที่มีการบูรณาการระหว่างมรดกตกทอดทางอารธรรมเดิม(ออตโตมัน)และพลวัตรในบริบทของโลกสมัยใหม่ กระแสการสร้างความสมดุลนี้ถูกย่อยมาเป็นเครื่องมือวิทยาในการทำความเข้าใจปรากฏการณ์ต่างๆบนโลกมุสลิม เป็นระเบียบวิธีกระแสรองที่มุสลิมเริ่มนำกลับมาใช้นั่นก็คือ Islamization หรือ อิสลามานุวัตร(ดร.นิพนธ์ โซ๊ะเฮง, 2548) เนื่องจากปัญหาของการใช้ระเบียบวิธีวิทยา(methodology) เดิมนั้นไม่สามารถตอบโจทย์การอธิบายปรากฏการณ์ความเป็นไปในโลกมุสลิมได้ เช่นทำไมมุสลิมจึงยังคงนิยมที่จะกลับไปหารากเหง้าเดิม รากเหง้าแห่งความเป็นอิสลามไม่ว่าจะถูกท้าทายด้วยกับกระบวนทัศน์แบบโมเดิร์นมามากเท่าไหร่ แต่ก็ดูเหมือนว่าโลกมุสลิมก็มีแต่จะโหยหาอัตลักษณ์เดิมของเขา ทำไมการตื่นตัวของอิสลามการเมืองในตุรกีจึงเป็นที่จับตามองเป็นพิเศษ ในโลกมุสลิม? พร้อมกับตั้งความหวังราวกับมีความผูกพันธ์เชิงคุณค่า(value) อะไรสักอย่างระหว่างกันแม้จะมีข้อจำกัดของความเป็นรัฐสมัยใหม่ก็ตาม (non-interference, national interest)
คุณค่า(value) และ หลักการ(principles) จึงมีตำแหน่งแห่งที่ในการที่ช่วยการทำความเข้าใจถึงคุณลักษณะพิเศษของโลกมุสลิมครั้งนี้ เนื่องจากเป็นพื้นที่มีความซับซ้อนและละเอียดอ่อนที่จะเข้าถึง เพราะเราจะใช้หลักการมองแบบ cost-benefit analysis มาจับอย่างเดียวไม่ได้ การตัดสินใจเลือกที่จะนิยมความเป็นอิสลามทั้งในระดับผู้ปกครองและประชาชนโลกมุสลิม มีเรื่องของ หลักการและค่านิยมเข้ามาอย่างแน่นอน และหลักการค่านิยม (principles and values)ตรงนี้ก็คือชารีอะห์ ในฐานะเป็นค่านิยมที่เป็นแหล่งยึดเหนื่ยวโลกมุสลิมเข้าด้วยกัน เป็นข้อเรียกร้องหลักของการเคลื่อนไหวของกลุ่มอิสลามการเมือง(Islamist) ในช่วงครึ่งศตวรรษที่ 20 ที่ผ่าน ไม่ว่าจะมาในรูปแบบของการเป็นกลุ่มก่อร้าย(โดยมุสลิม) ไปจนถึงรูปแบบของการจัดตั้งสถาบันต่างๆที่ตอบสนองอัตลักษณ์ของความเป็นมุสลิม นั่นก็คือชารีอะห์ การเคลื่อนไหวการ islamization ครั้งนี้เป็นไปอย่างต่อเนื่องและเข้มข้น เป็นการต่อสู้เพื่อที่จะได้มาซึ่งศักดิ์ในการผดุงหลักการชารีอะห์ในบริบทการเมืองเซคิวลาร์ เช่นการพยายามทางระบบการเงินที่ปราศจากดอกเบี้ยภายใต้ระบบที่ต้องอิงกับดอกเบี้ย,การใช้กฏหมายชารีอะห์ในอาเจะห์และบรูไน , นโยบายการเปิดรับผู้อพยพชาวซีเรียของตุรกี ในขณะที่ไปขัดกับหลักการ westphalian soverignty ที่ต้องรักษาผลประโยชน์และอธิปไตยแห่งชาติก่อนโดยไม่ก้าวก่ายประเทศอื่น
การที่จะต้องมาอยู่ภายใต้บริบทของความเป็นสมัยใหม่ในขณะที่ยังคงต้องผดุงไว้ซึ่งอัตลักษณ์เดิมเป็นสิ่งที่ท้าทายมากสำหรับโลกมุสลิมและเป็นสิ่งที่ทำให้เกิดลักษณ์ที่แตกต่างจากบริบทของสังคมที่มีพื้นเพอารยธรรมอื่น ไม่ว่าจะเป็นพุทธ คริสต์ หรือ ยิว ที่หลักการบางประการของศาสนาที่ไม่สามารถเปลี่ยนได้นั้นไม่ปรากฏให้เห็นถึงการที่จะเป็นข้อจำกัดหรือตัวส่งเสริมในการเป็นอยู่ของปัจเจกในบริบทรัฐสมัยใหม่ กล่าวคือการบูรณาการของสองสายธารแห่งศาตร์(ภมิปัญญาโบราณกับภูมิปัญญาสมัยใหม่)และบริบทของยุค(ความเคร่งครัดในหลักการและค่านิยมที่มีแก่นแท้หรือรากเหง้ากับความเป็นจริงในโลกสมัยใหม่) เป็นเพียงเครื่องมือทางเลือกที่ไม่ได้จำเป็นมากนักสำหรับพวกเขา เพราะเขาสามารถที่จะเป็นอะไรอย่างใดอย่างหนึ่งได้เต็มที่ เช่นเป็นมาร์กซิสต์ เป็นเฟมินิสต์โดยที่ไม่ต้องคำนึงถึงค่านิยมและหลักการทางศาสนา ไม่เช่นนั้นก็ต้องเลือกตามหลักการศาสนาอย่างเคร่งครัดและมองเรื่องความเป็นไปทางโลกด้วยกับกระบวนทัศน์ทางเทววิทยาเพียงอย่างเดียว
เหล่านี้แสดงให้เห็นถึงความไม่สมดุลของความเป็นไปที่เกิดขึ้นในสังคมที่อื่นจากมุสลิม ทั้งนี้ผมไม่ได้มีเจตนาที่จะบอกว่าอันไหนดีกว่า เพียงจะสื่อให้เห็นว่าการจับเครื่องมือวิทยามามองโลกมุสลิมนั้นมันมีความเชื่อมโยงกับหลักการและอัตลักษณ์ความเป็นมุสลิมอยู่ด้วย
