ประเพณีฉลองปีใหม่เกี่ยวข้องกับศาสนาใดหรือไม่
รศ.ดร.วินัย ดะห์ลัน
ขอบคุณภาพจาก sanook.com
มีคำถามมาจากหลายคนว่าการเฉลิมฉลองปีใหม่สากลวันที่ 1 มกราคมเป็นประเพณีการเฉลิมฉลองตามแบบคริสตศาสนาใช่ไหม หากอยากรู้เรื่องนี้เห็นทีต้องทำความเข้าใจเรื่องปฏิทินกันก่อน ย้อนกลับไปดูชาติในอารยธรรมเก่าไม่ว่าจะเป็นอียิปต์ เมโสโปเตเมีย กรีก โรมัน จีน อินเดีย หรือแม้กระทั่งพวกแอสเตค มายา อินคา ในทวีปอเมริกา ล้วนมีปฏิทินเป็นของตนเองทั้งนั้นเพื่อความสะดวกในการกำหนดวันเพาะปลูก
การจัดทำปฏิทินทั่วไปมีสองระบบคือนับตามดวงจันทร์หรือจันทรคติ กับนับตามดวงอาทิตย์หรือสุริยคติ ชาติโบราณที่เอ่ยถึงทั้งหมดจัดทำปฏิทินโดยนับตามดวงจันทร์ กำหนดให้หนึ่งเดือนมี 29-30 วัน ครบ 12 เดือนนับเป็นหนึ่งปี ความยุ่งยากเกิดขึ้นเมื่อมีปัญหากับการเพาะปลูกจึงต้องเพิ่มเดือนกันทุกสามปี เป็นอย่างนี้กันทุกชนชาติ ทั้งนี้เนื่องจากการโคจรของดวงจันทร์ 12 ครั้งได้วันในหนึ่งปีเท่ากับ 354 วันแต่โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ 365 วัน ต่างกัน 11 วันต่อปี หรือ 33 วันต่อสามปี เหตุนี้จึงต้องเพิ่มเดือนหนึ่งเดือนทุกสามปี
ผ่านมากระทั่ง 800 ปีก่อนคริสตศักราช ชาติโรมันเป็นชาติแรกที่เปลี่ยนการนับตามดวงจันทร์เป็นนับตามดวงอาทิตย์เกิดเป็นปฏิทินแบบโรมันขึ้น หนึ่งปีกำหนดให้มี 365 วัน ผ่านมา 700 ปีถึงยุคของจักรพรรดิจูเลียสมีการปรับปฏิทินกันอีกครั้งเกิดเป็นปฏิทินแบบจูเลียนที่กำหนดให้หนึ่งปีมี 365.25 วัน ความที่จักรวรรดิโรมันปกครองไปทั้งยุโรปและตะวันออกกลางรวมถึงอัฟริกาเหนือ ทั่วทั้งจักรวรรดิจึงใช้ปฏิทินแบบจูเลียนกันหมด ถึง ค.ศ.1582 สันตปาปาเกรกอรีที่ 13 ปรับปฏิทินอีกครั้งโดยยึดจากการคำนวณว่าโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ใช้เวลาจริง 365.2425 วันต่างจากเดิม 0.002% เกิดเป็นปฏิทินแบบเกรกอรีที่ใช้กันมาจนทุกวันนี้
การฉลองปีใหม่ตามประวัติศาสตร์เริ่มกันเมื่อ 2 พันปีก่อน ค.ศ.ในดินแดนเมโสโปเตเมียหรือในวันนี้คือประเทศอิรัก โดยฉลองกันในเดือนมีนาคมซึ่งเป็นวันเริ่มเพาะปลูกนับปฏิทินตามดวงจันทร์ การกำหนดเดือนมกราคมเป็นเดือนแรกของปีที่นับปฏิทินตามดวงอาทิตย์เริ่มเมื่อ 700 ปีก่อนคริสตศักราชในสมัยจักรพรรดิองค์ที่สองของโรมันแต่ไม่มีการฉลองเนื่องจากการฉลองปีใหม่คือต้นเดือนมีนาคมตามแบบเมโสโปเตเมียเก่า กระทั่ง 153 ปีก่อน ค.ศ. จึงเปลี่ยนการฉลองปีใหม่ไปเป็นวันที่ 1 มกราคม
ต่อมาในยุคจักรพรรดิจูเลียส 46 ปีก่อน ค.ศ.มีการปรับปฏิทินโดยเพิ่มหนึ่งปีจาก 365 วันเป็น 365.25 วัน พร้อมกับการเพิ่มวันที่หายไปกลับเข้าไปในปฏิทินใหม่ทำให้ปีนั้นมี 445 วัน การฉลองปีใหม่ปีนั้นจึงเลื่อนจากฤดูใบไม้่ร่วงไปเป็นฤดูหนาว
โดยสรุปคือการฉลองปีใหม่วันที่ 1 มกราคมเริ่มมาก่อนการกำเนิดศาสนาคริสต์ 153 ปี กระทั่งต่อมาอาณาจักรโรมันเปลี่ยนเป็นอาณาจักรทางคริสตศาสนา ทางศาสนจักรยังไม่ยอมฉลองวันปีใหม่ในวันที่ 1 มกราคมเพราะไม่ต้องการดำเนินตามรอยพวกโรมันเก่าที่เป็นพวกนอกศาสนา อย่างไรก็ตามแม้ทางโบสถ์ไม่ยอมฉลอง ชาวบ้านยังคงเฉลิมฉลองกันเช่นเดิม สุดท้ายศาสนจักรจึงยอมเฉลิมฉลองวันที่ 1 มกราคมตามชาวบ้านไปด้วยโดยเริ่มใน ค.ศ.567
