มูฮำมัดอายุบ ปาทาน
กรณีศาลมีคำสั่งให้ปล่อยตัวผู้ต้องสงสัยก่อความไม่สงบ ซึ่งถูกกองทัพภาคที่ 4 นำมาฝึกอาชีพ ขณะที่ขบวนการสิทธิมนุษยชนกำลังเคลื่อนไหวให้มีการยกเลิกประกาศแม่ทัพภาคที่ 4 ห้ามบุคคลเหล่านี้เข้าพื้นที่เป็นเวลา 6 เดือน เป็นกรณีที่สังคมไทยควรศึกษาเป็นบทเรียน เพราะสิ่งที่เกิดขึ้นเป็นการปะทะกันระหว่างทฤษฎีกับข้อเท็จจริง
ฝ่ายหนึ่งอ้างทฤษฎีหลักการว่าด้วยความยุติธรรม
อีกฝ่ายอ้างข้อเท็จจริง ซึ่งมีความจำเป็นในการกำหนดมาตรการเพื่อยุติความรุนแรง
หากการปะทะกันนี้คลี่คลายไปในทางบวก สิ่งที่สังคมไทยจะได้รับคือการสร้างสรรค์แนวทางสันติวิธี
สังคมไทยเรียกร้องการแก้ปัญหาในแนวทางสันติวิธีและยึดมั่นในกระบวนการยุติธรรม แต่ไม่เคยสร้างต้นแบบในการปฏิบัติจริง
ประเด็นที่ต้องหาข้อยุติกันให้ได้ก็คือ มาตรการของกองทัพภาคที่ 4 ซึ่งนำตัวผู้ต้องสงสัยเหล่านี้ออกนอกพื้นที่ เป็นการปฏิบัติในขอบเขตที่กฎหมายให้อำนาจไว้หรือไม่ และมาตรการเข้าค่ายฝึกอาชีพเพื่อรองรับผู้ที่ถูกห้ามเข้าพื้นที่เหล่านี้ แม้จะหมิ่นเหม่ต่อความหมายในการควบคุมคุมตามกฎหมาย แต่มีวิธีการใดที่เหมาะสมกว่านี้หรือไม่
นี่คือโจทย์ที่เรียกร้องให้ทุกฝ่ายต้องตอบ และหากไม่สามารถตอบได้ ก็ควรหันหน้ามาปรึกษาเพื่อหาคำตอบร่วมกัน
ความรุนแรง การบาดเจ็บล้มตาย ความสูญเสียที่เกิดขึ้นนั้นเป็นความจริง และความจริงอีกประการหนึ่งก็คือ ไม่รู้ว่าความรุนแรงซึ่งนำมาซึ่งความสูญเสียเหล่านี้จะยุติลงเมื่อไหร่
ความยุติธรรมตามทฤษฎี จะช่วยให้ภาพความจริงเหล่านี้คลี่คลายไปได้อย่างไร ขณะเดียวกันมาตรการของภาครัฐซึ่งดำเนินการอยู่ในขณะนี้จะมีผลข้างเคียง ก่อปัญหาซ้ำเติมความรุนแรงอีกหรือไม่
การตั้งป้อมยึดมั่นแต่แนวทางของตนเอง ไม่อาจทำให้เห็นทางออก ในภาวะเช่นนี้รังแต่จะพาไปถึงทางตัน ซึ่งอันตรายอย่างยิ่ง
ทฤษฎีหรือแนวทางสันติวิธีเพื่อยุติความรุนแรง จำเป็นต้องทบทวนแนวคิดทฤษฎี ภายใต้การทดลองปฏิบัติจริง
ร่วมคิด ร่วมทำ ทดลองปฏิบัติไปพร้อมๆ กับการเรียนรู้เพื่อสร้างวิธีการที่เหมาะสมที่สุด ภายใต้สำนึกที่พร้อมแบกรับทั้งความผิดและความชอบร่วมกัน
การเอาชนะทางความคิด เพื่อให้ผู้ที่รัฐเห็นว่าหลงผิดกลับตัวกลับใจ จะเกิดขึ้นได้อย่างไร พูดไปใครจะเชื่อ หากไม่สามารถฉายให้เห็นภาพจริงอย่างเป็นรูปธรรมได้
จนถึงขณะนี้ เกือบจะครบ 5 ปี ซึ่งความรุนแรงชายแดนภาคใต้สร้างความสูญเสียอย่างใหญ่หลวง แต่ก็ยังไม่เห็นทางแก้ เพราะที่ผ่านมาสังคมไทยไร้เอกภาพในการร่วมคิด ร่วมแก้ปัญหา
หากยังตั้งป้อมเอาชนะ พูดถึงแต่หลักการโดยไม่เสนอทางออก ไม่ว่าใครจะแพ้หรือชนะ ชาวบ้านก็ยังเป็นผู้สูญเสียต่อไป
