การเสียชีวิตของอัฮหมัดสมบูรณ์ บัวหลวง นักเคลื่อนไหวสันติภาพชายแดนใต้ ผู้ซึ่งพยายามถ่ายทอดวิถีชีวิตที่ต้องการสันติภาพของคนในสามจังหวัดชายแดนใต้อย่างต่อเนื่องนับสิบปี ยังคงทำให้วันนี้ ชื่อของเขาถูกกล่าวขานถึงความพยายามนั้นและหลายอภาคส่วนหาแนวทางสาน
ต้นเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา ก่อนที่อัสหมัด สมบูรณ์ บัวหลวง นักเคลื่อนไหวสันติภาพชายแดนใต้จะเสียชีวิต พวกเราได้ติดตามและบันทึกเรื่องราวที่อาจารย์นำกลุ่มนักวิจัยจากต่างประเทศมาแลกเปลี่ยนกับผู้คนในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้เพื่อเรียนรู้วิถีชีวิต ความเชื่อ และศรัทธา อย่างเช่นวันนี้ เรามากันที่ มัสยิดตะโล๊ะมาเนาะ หรือมัสยิดสามร้อยปี ที่เชิงเขาบูโด จ.นราธิวาส
‘อัฮหมัด สมบูรณ์ บัวหลวง นักเคลื่อนไหวสันติภาพชายแดนใต้ กล่าวว่า ลายสถาปัตยกรรมการก่อสร้างสถาปัตยกรรม เป็นสิ่งที่บ่งบอกถึงความรุ่งเรืองในอดีต ไม่ว่าจะเป็นเรื่องสถาปัตยกรรม เรื่องศาสนา เรื่องวัฒนธรรม เป็นผลที่ออกมาให้เห็นในปัจจุบัน ความสวยงามมีมากมาย จึงอยากเชิญให้คนในพื้นที่ไปเยี่ยมถ้าเราฟังข่าวสาร ที่อื่นก็ไม่ได้แตกต่างอะไรเพียงเพราะนี้นี้มันมีความความจริงบางอย่างที่โลกยังไม่รู้ที่เราอยากให้เขามาเรียนรู้ด้วยกัน
Dr. Kerstin Duell ผู้เชี่ยวชาญอิสระฉันคิดว่า สถาปัตยกรรมแสดงให้เห็นถึงความเชื่อและวัฒนธรรม เพราะจะทำให้คนในพื้นที่นั้นๆระลึกถึงเหตุการณ์หรือสิ่งสำคัญที่เกิดขึ้นในอดีต ฉันเคยไปหลายประเทศมากในเอเชียและยุโรป แน่นอนถ้าสังเกตจะเห็นว่าในเอเชียจะมีวัฒนธรรม สถาปัตยกรรม ที่โดดเด่นมากฉันรู้สึกเซอร์ไพรส์ที่ได้มาเห็นมัสยิดที่ทำด้วยไม้และยกทรงสูงซึ่งฉันไม่เคยเห็น แต่ในเดือนที่แล้วฉันไปวูมอร์นิสตาร์ที่พม่าก็จะมีรูปทรงคล้ายกันแม้จะต่างศาสนา สุดท้ายฉันเชื่อว่าคนในพื้นที่กำลังรอสันติภาพและฉันหวังเป็นอย่างยิ่งว่า สันติภาพจะเกิดขึ้นในพื้นที่นี้โดยเร็ว
Ade Siti Barokah Program Manager Poverty Eradication and Economic Governance Unit จากจาการ์ตา อินโดนีเซีย ฉันได้มาเจอมาสัมผัส ได้เห็นพิพิธภัณฑ์ เห็นเด็กๆที่กำลังร่ำเรียนและศึกษาเกี่ยวกับวัฒนธรรม ที่นี่เป็นสังคมมลายู เป็นสังคมมลายูดั้งเดิมที่ไม่จัดว่า “ใหม่” การเป็นสังคมมลายูดั้งเดิมในภาคใต้ของประเทศไทยนี้กล่าวได้ว่าเป็นสิ่งที่ดีมาก เพราะถือว่าเราไม่ได้ละทิ้งสิ่งที่เป็นดั่งเดิม เรายังคงความเป็นวัฒนธรรมของเราเอง
การเดินทางเพื่อทำหน้าที่อธิบายเรื่องราวประวัติศาสตร์ในพื้นที่ สำหรับอาจารย์อะหมัดสมบูรณ์ มีความหมายเพราะจะได้บอกเล่าวัฒนธรรมที่เคยรุ่งเรืองในอดีตควบคู่ไปกับการรักษาเอกลักษณ์ไว้ และแสดงให้เห็นถึงวิถีที่และความต้องการที่แท้จริงของผู้คนที่นี่
อัฮหมัด สมบูรณ์ บัวหลวงกล่าวว่า นักเคลื่อนไหวสันติภาพชายแดนใต้ ปัจจุบัน แรกๆที่เขาได้ยิน ที่จะมาปัตตานีเขากลัว แต่เขามาเห็นว่าคุณจะไปไหนก็จะไปหมด ไปตะโล๊ะมาเนาะที่ไหนต่อที่ไหน ชาวบ้านก็ยังเป็นชาวบ้านอยู่ที่จะอยากอยู่อย่างสันติสุข
การสะท้อนแง่มุมประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนใต้อย่างต่อเนื่องของอัสหมัดสมบูรณ์ บัวหลวง คือความพยายามบอกกับสังคมได้เข้าใจถึงวิถีปกติของชุมชนว่าภายใต้สถานการณ์ที่แม้จะยังไม่สงบ แต่ที่นี่ก็มีประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมที่น่าหลงไหลและควรค่าแก่การอนุรักษ์
